آهک مرده

آهک ماده ای است که امروزه کاربرد وسیعی در صنعت دارد و برای ساخت سیمان، ضدعفونی کردن استخرها، مزرعه ها و گاوداری ها و هم چنین برای ساخت بتن استفاده می شود. تحقیقات نشان داده که آهک از دیرباز مورد استفاده ی ایرانیان باستان بوده است. امروزه سه نوع آهک داریم:

1- آهک مرده parschemical

آهک مرده به سنگ آهک گفته می شود که از معادن استخراج شده و به صورت خام در صنعت استفاده نمی شود. نام شیمیایی آن کَلسیُم کَربُنات و فرمول آن CaCO3 است. آهک مرده را در کارخانه و در محیط بی اکسیژن حرارت می دهند تا به آهک زنده تبدیل شود. به معادله ی زیر توجه کنید:

CaCO3 = CaO + CO2

کلسیم کربنات (آهک مرده) = کلسیم اکسید (آهک زنده) + کربن دی اکسید

آهک مرده قلیایی است و با اسید واکنش داده و کف می کند. ماده ای تقریبا بی خطر است اما می تواند تولید سنگ کلیه کند.

يكي از سيمانهايي كه بشر از قديم بكار مي‌گرفته ، آهك است . پيدايش آهك مربوط به زماني است كه انسان آتش را كشف كرد؛ زمانيكه تحولات سنگ آهك در كنار آتش حس كنجكاوي او را برانگيخت… . ايرانيان قديم نيز آهك را بخوبي مي‌شناختند و نمونه‌هاي متعددي از كاربرد آهك بعنوان سيمان و ملات در ساختمانهاي تاريخي بدست آمده است. اما مشكل آهك، عدم مقاومت آن در برابر آب بود. جهت رفع اين معضل، مخلوطي از‌ آهك و ماسه و خاك رس و لويي (سر نوعي ني) بنامً ساروج ً بكار گرفته شد كه در مقابل آب مقاوم بود. آهك علاوه بر كاربردهاي ساختماني ،در صنايع كاغذ سازي ، تصفيه آب ، تولدي كاربيد كلسيم ، توليد گيريس ،‌خنثي كردن اسيدهاي فاضلاب، مواد غذايي حيوانات ، معادن زغال سنگ ، جلوگيري از انفجار گاز زغال، خنثي كننده‌ها و … نيز بكار مي‌رود. خوشبختانه در ايران، معادن زيادي از سنگ آهك مرغوب مخصوصاً سنگهاي رسوبي داريم. ولي متأسفانه برخلاف صنعت توليد گچ كه در آن پيشرفت خوبي داشته‌ايم، در مورد آهك چنين نبوده است. البته اخيراً كارخانه‌هايي جهت توليد آهك صنعتي احداث شده. اما در هر صورت هم اكنون آهك آماده در بازار مصالح ساختماني وجود ندارد. در بعضي جاها هم كه آهك عرضه مي‌شود ، آهك سنتي است . به همين دليل از مزاياي آهك ـ كه برخي از آنها در بخشهاي پيشين شرح داده شد ـ محروميم. در مقطعي از زمان كه جامعه ساختماني با مشكل كمبود سيمان روبرو بود، تشويق سرمايه‌گذاران جهت توليد آهك (براي استفاده در ملات باتارد) مقدور بود . اما پس از برطرف شدن مسأله كمبود، اين تحريكات جهت توليد آهك صنعتي بي‌نتيجه ماند. همانطور كه ذكر شد، آهكهاي فعلي مصرف شده ، بصورت سنتي است. در روش سنتي، سنگ آهک را مي‌خرند و در كارگاه روي آن عملياتي انجام مي‌دهند تا آهک بدست آيد.

فرمول شیمیایی و نام دیگر آهک
نام دیگر آهک هیدراته ، هیدروکسید کلسیم با فرمول شیمیایی (Ca(OH)2) است.

توليد آهک – سنگ آهک

آهك را از حرارت دادن سنگ آهك بدست مي‌آورند. سنگ آهك انواع مختلفي دارد. اين سنگها يا بصورت رسوبي و غير بلوري است (بدون كريستال) و يا ناشي از ته نشين شدن پوسته‌هاي جانوران دريايي مثل مرجانهاست كه البته اكثراً داراي فسيلند؛ مانند سنگهاي آهكي آراگونيت و تِراوِرتَن كه در چشمه‌هاي اطراف كوههاي آتش فشاني رسوب مي‌كنند .( اگر آب گرم باشد آراگونيت و اگر آب سرد باشد، تراورتن حاصل مي‌شود. با وجودي كه تراورتن براي توليد آهک استفاده مي‌شود ، اما بيش از آن ،‌درنما بكار مي‌رود. نماكاران اين سنگ را برش داده ، بصورت ورقه‌هاي نازک در مي‌آورند . )

آهک زنده

آهک زنده میل ترکیبی شدیدی با فلزات دارد، از این‌رو با فلزات مصرف شده در ساختمان مانند لوله‌های آب و لوله‌های شوفاژ ترکیب شده و در آنها خوردگی ایجاد کرده و موجب پوسیدگی می‌شود. به همین علت رفته رفته از میزان مصرف آهک در ساختمان کاسته شده و با توسعه کارخانه‌های سیمان پزی در ایران و سراسر دنیا رفته رفته سیمان جای آهک را در صنعت ساختمان سازی گرفته به طوری که امروزه در کمتر ساختمانی از آهک به عنوان ملات استفاده می‌شود.

مراحل و فرآیند تولید و پختن سنگ آهک

جهت توليد آهک ، سنگ آنراحرارت مي‌دهند. فرآيند اين عمل چنين است:

در اين روش،‌ سنگ آهک را بقدري حرارت مي‌دهند تا فشار داخل آن از فشار محيط بيشتر شده ، از داخل سنگ خارج شود. دماي لازم جهت پختن سنگ آهك ، بسته به نوع سنگ از متغير است. اين بستگي دماي پخت به نوع سنگ ، مربوط است به ميزان ناخالصي موجود در سنگ. ناخالصيها بويژه باعث مي‌شوند كه آهك يا نشكفد يا دير شكفته شود . با توجه به اين نكته ضروري است كه پختن آهك ،‌يك عمل فيزيكي است كه صرفا" را از سنگ خارج مي‌كنند . درجه حرارت پخت به عامل ديگري نيز وابسته است كه آن عامل دوم، فشار اتمسفر مي‌باشد. هر چه فشار اتمسفر بيشتر باشد ، دماي پخت بالاتري مي‌طلبد. سنگ آهک در فشار یک اتمسفر ، در دماي تجزيه مي‌شود. از حرارت دادن kg10 سنگ آهک خالص ،kg56 آهک خالص يا آهك زنده (CaO) بدست مي‌آيد. توجه به اين نكته ضروري است كه از آنجا كه هنگام حرارت دادن سنگهاي آهک ، ۱۰ تا۲۰ درصد حجم اين سنگها كم مي‌شود، چيدن آنها در كوره دقت خاصي مي‌طلبد تا در هنگام پخت سنگها نريزند.

انواع آهک

در استاندارد، انواع مختلفي از آهک تعريف شده است. استاندارد شماره ۲۷ ايران مشخصات و تعاريف انواع آهک را ارائه مي‌كند. در اين استاندارد ، انواع آهك بصورت زير مي‌باشد:

۱ـ آهک زنده يا هوايي: آهكي است پرمايه كه ۹۵ تا ۱۰۰ درصد CaO دارد. اگر اين آهك در معرض آب قرار بگيرد، بسرعت آب جذب كرده ، مي‌شكفد و توليد حرارت زيادي مي‌كند. افزايش حجم اين آهك نيز زياد است . در هوا گيرش حاصل مي‌كند وبه همين دليل آهك هوايي نيز ناميده مي‌شود .

2ـ آهک منيزی يا دولوميتي : آهكي است با بيش از ۲۰% اكسيد منيزيم. اين آهك به آهستگي شكفته مي‌شود و ازدياد حجمش به نوع سنگ آهك بستگي دارد. در هوا گيرش حاصل كرده ، سخت مي‌شود .

۳ـ آهک آبي : داراي ۶۵ تا ۷۵ درصد CaO است كه بقيه حجم آنرا خاک رس تشكيل مي‌دهد. آهسته شكفته مي‌شود و افزايش حجم كمي دارد. اين آهك در زير آب گيرش حاصل مي‌كند و سخت مي‌شود.

۴ـ آهک نيمه آبي: داراي ۷۵ تا ۸۵ درصد CaO و مابقي، خاك رس است . شكفتن آن آهسته و افزايش حجمش اندك است. مانند آهك آبي در زير آب گيرش حاصل كرده ، سخت مي‌شود. مقاومت آن از مقاومت آهك آبي كمتر است.

۵ـ آهک شكفته يا هيدراته: از تركيب آب با CaO بدست مي‌آيد که اين آهک به آهک كشته نيز معروف است.

ساخت و عمل آوردن شفته آهک

شفته آهکی را باید با دوغاب آهک تهیه نمود. ساختن شفته آهکی با خمیر آهک یا گرد آهک مرده و مخلوط نمودن آن با خاک به منظور دستیابی به شفته آهکی مرغوب مجاز نمی باشد . مصرف دوغاب آهک باعث می شود که دوغاب به راحتی دور دانه های خاک را اندود نموده و واکنشی یکنواخت میاندانه های رس و دوغاب پدید آید . نتیجه این امر گیرش سریع شفته آهکی است که تاب نهایی شفته آهکی را بالا خواهد برد . میزان آب شفته آهکی بستگی به جنس و دانه بندی خاک مورد مصرف داشته ودر هر محل ، باید میزان آب شفته های خمیری، سفت یا شل را با روش سعی و خطا و آزمایش و زیر نظردستگاه نظارت تعیین نمود.

شفته آهکی که با دوغاب ساخته و خوب عمل آوری شده باشد ، دارای مقاومت ۷ روزه معادل

۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و تاب ۲۸ روزه حدوداً ۱۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع خواهد بود که این مقاومت برای بستر پی ساختمان یا راه کاملاً مناسب م یباشد.

شفته آهکی در هوای گرم زودتر گرفته و سخت می شود . از این رو شفته آهکی برای مناطق گرم

مناسب تر از مناطق سردسیر است.

کمیت و کیفیت مصالح مصرفی شامل آهک مرده و خاک، میزان آهک با توجه به خاک محل مصرف از نظر کیفیت و دانه بندی و نحوه عمل آوردن، باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر گردد . پیمانکار موظف است تدابیر لازم را برای تهیه مصالح، ساخت و پروردن صحیح شفته آهکی زیر نظر دستگاه نظارت به عمل آورد. رعایت نکات زیر به هنگام ساخت و اجرا الزامی است:

الف: قبل از شفته ریزی باید محل گودبرداریها و خاکبردار یها با توجه به دستورات دستگاه نظ ارت و

مشخصات فنی خصوصی آماده شود . شفته ریزی باید بعد از کنترل ابعاد و رقوم ، با اجازه دستگاه

نظارت انجام شود.

ب: برای ساخت و عمل آوردن شفته باید در محل کار، مکا نهای مناسبی با تأیید دستگاه نظارت برای اختلاط دوغاب آهک و خاک فراهم شود . آهک مرده باید در مح لهای مناسب و دور از اثرات عوامل جوی، دپو و به هنگام مصرف به محل ساخت حمل گردد.

انواع كوره‌های پخت آهک

جهت حرارت دادن سنگ آهك و دستيابي به آهك ، كوره‌هاي مختلفي بكار مي‌رود كه چهار نوع از آنها متداولتر است :

تنوري يا چاهي (سنتي)

حلقه‌اي

ايستاده

گردنده

در كوره‌های تنوری ، محل قرار گرفتن سنگ و آتش ثابت است و دماي آن يكسان نيست . در نتيجه جنس آهك توليد شده در آن متغير است. از كوره‌هاي حلقه‌اي جهت توليد زياد استفاده مي‌شود. نحوه عمل اين كوره‌ها، شبيه كوره‌هاي هوفمن است . بدين صورت كه سنگها در داخل كوره ثابتند و آتش از بالاي آنها حرارت مي‌كند. كوره‌هاي ايستاده بدين صورتند كه از بالا بارگيري مي‌شوند و براي توليد كمتر بكار مي‌روند. اين نوع از كوره‌ها داراي سوختهاي مختلف مي‌باشند. نكته قابل ذكر آنست كه از اين كوره‌ها بيشتر جهت توليد آهك مورد نياز براي كارخانه‌هاي قند استفاده مي‌شود. كوره‌هاي گردنده كه براي توليد بيشتر و صنعتي بكار مي‌روند، ساختماني مشابه كوره‌هاي افقي صنعت سيمان دارند. در اين قبيل كوره‌ها ، سنگ آهك از يك طرف داخل شده ، در دمايي بين ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ درجه حرارت مي‌بيند.

شكفتن آهک

مطابق فرمولي كه در بخش آهك شكفته بيان شد، آهك زنده در مجاورت آب ، توليد آهك هيدراته بعلاوه ۲۷۵ گرما مي‌كند. از نظر تئوري ، جهت شكفتن آهك حدود ۳۲% وزنش آب لازم است . ولي در عمل بين دو تا سه برابر اين مقدار آب مصرف مي‌شود كه اين ميزان متغير آب ، بستگي به نوع سنگ آهك و حرارت پخت آن دارد. دليل اين مسأله نيز تبخير قسمتي از آب مي‌باشد. مطلب ديگر آنكه هرچه اندازه دانه‌هاي آهك كوچكتر يا دماي پخت زيادتر باشد، آهك زودتر شكفته مي‌شود. براي تبديل CaO به آهك شكفته، سه روش وجود دارد:

تر

خشك

تحت فشار

روش تر

در روش تر آهك را در ظرفهايي چوبي با ارتفاع نه چندان زياد قرار مي‌دهند و داخل آن آب مي‌ريزند تا شير آهك حاصل شود . سپس شير آهك را داخل گودالي با سطح مقطع ۱۰ تا ۱۲ متر مربع و عمقي اندك مي‌ريزند. در آنجا شير آهك بتدريج آب خود را از دست مي‌دهد و خمير آهك باقي مي‌ماند كه مصارف ساختماني دارد. در كشورهاي هندوستان وچين از همين روش جهت تهيه آهك در كارگاه استفاده مي‌شود.

روش خشک

در ايران، بدست آوردن آهك در كارگاه از روش خشك استفاده مي‌كنند؛ ولي نه بصورت مطلوب. بلكه بگونه‌اي كه آهك بخوبي شكفته نمي‌شود. صحيحترين روش خشك چنين است. روي سطحي حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتيمتر آهك ريخته، آنرا با مقدار مناسب آب مرطوب مي‌كنيم. مجدداً 30 سانتيمتر ديگر آهك ريخته، آنرا مرطوب مي‌كنيم و در نهايت براي مرتبه سوم ، حدود۳۰ سانتيمتر ديگر آهك مي‌ريزيم و بعد مجموعه را با عايق مناسب مي‌پوشانيم . علت بكاربردن عايق آنست كه از هدر رفتن حرارت توليد شده جلوگيري كنيم و از آن در جهت بهتر شكفته شدن آهك استفاده نماييم . علت آنكه روش خشك در كارگاههاي داخلي بخوبي انجام نمي‌شود، عدم استفاده از عايق مناسب است. اين امر سبب مي‌شود كه درصد زيادي از آهك نشكفد و بصورت كلوخه باقي بماند . به اين كلوخه‌ها اصطلاحاً‌ً نخاله گويند. آهك شكفته را پس از دو روز سرند مي‌كنند و كلوخها را بجاي قلوه سنگ در زيرسازي كف حيات بكار مي‌برند؛ بدون توجه به اين نكته كه آهك در زير پوشش كف ، كم كم شكفته شده، موزائيكها را بلند مي‌كند. اين نحوه شكفتن آهك كه باعث ايجاد كلوخه و ساير معضلات مي‌شود، هزينه اجراي طرح را نيز افزايش مي‌دهد. در روش خشك جهت شكفتن هر لايه، مدتي در حدود سه تا چهار ساعت زمان لازم است و بطور كلي بهتر است لايه‌هاي آهك ريخته شده حداقل يك روز بحال خود بماند.

روش تحت فشار

در كارخانه‌هاي صنعتي، جهت توليد آهك مرده از روش تحت فشار استفاده مي‌شود . بدينصورت كه آهك را در واگنهاي مخصوصي مي‌ريزند و واگنها داخل دستگاه Auto Clave مي‌شوند و داخل دستگاه از دو طرف مسدود مي‌شود. آهك در اين دستگاه تحت دماي زياد و فشار بالا در عرض دو تا سه ساعت مي‌شكفد.

ويژگيهاي فيزيكي آهک

آهك در هنگام شكفتن ، ۲۷۵ گرما آزاد كرده، حجمش زياد مي‌شود. اين افزايش حجم ، به مقدار درصد CaO موجود در آن بستگي دارد. (هر چه مقدار CaO بيشتر باشد ، افزايش حجم نيز بيشتر است.) آهك پرمايه ۲تا ۵/۳ برابر و آهكهاي با درصد كمتر ، ۲۵/۱ تا۲ برابر افزايش حجم دارند. وزن مخصوص آهك شكفته ، ۲/۲ مي‌باشد.(جهت مقايسه يادآوري مي‌شود كه اين عدد براي سيمان ۱۵/۳ است.) وزن فضايي (وزن حجمي) خمير مرطوب ، ۴/۱ و براي خمير خشك ، حدود۷/۰ تن بر متر مكعب است. ريزي دانه هاي آهك بايد همواره كمتر از mm2/0 باشد و البته اين مقدار گاهي به mm002/0 نيز مي‌رسد.

سخت شدن آهک مرده

جهت سخت شدن ،سه روش وجود دارد كه به شرايط سخت شدن بستگي دارد . در اينجا بشرح اين روشها مي‌پردازيم.

سخت شدن كربناتي

اولين روش ، سخت شدن كربناتي است . در اين نوع سخت شدن، دو واكنش بطور همزمان انجام مي‌شود. يكي آنكه آبي كه بصورت مكانيكي با CaO مخلوط شده تبخير مي‌شود و بلورهاي باقي مي‌ماند . ديگر آنكه آهك هيدراته با جذب دي‌اكسيد كربن و آب ، كربنات كلسيم و آب توليد مي‌كند:

در اين واكنش ، ذرات كوچك به يكديگر چسبيده ، دور ذرات ماسه را مي‌گيرد و توليد كربنات كلسيم مي‌كند كه اين امر در مجاورت رطوبت تسريعد پيدا مي‌كند . يكي از معايب اين روش آنست كه هر چه پوسته بيشتر به تبديل شود ، نفوذ به قسمتهاي دروني بيشتر است و شكل گيري كامل مقاومت ذرات دروني چندين سال بطول مي‌انجامد.

سخت شدن هيدارتي

نوع دوم سخت شدن ، سخت شدن هيدارتي است . در اينجا در نتيجه يك تبديل تدريجي همزمان با واكنش با آب ، پودر آهك هیدراته شكفته شده ، به جسمي سخت تبديل مي‌شود.

در مرحله ابتدايي، آهك نشكفته در آب حل مي‌شود تا محلول اشباه شده‌اي بوجود آيد. ذرات درشت آهك از محلول جدا مي‌شود و هيدروژل (ژل آبي: هيدروكسيد كلسيم) تشكيل مي‌دهد. اين امر سبب افزايش مقاومت مي‌گردد. هيدروژل توليد شده در مرحله سخت شدن ، مقدار زيادي آب در خود نگاه مي‌دارد وچسبندگي قابل توجهي ندارد. كربناته شدن بعدي ، باعث بهبود مقاومت مي‌شود.

تذكر :از اين دو نوع سخت شدن كمتر استفاده مي‌شود . امروزه بيشتر از سخت شدن نوع سوم استفاده مي‌كنند.

سخت شدن هيدروسيليكاتي

مهمترين كاربرد فعلي آهك ، تهيه فرآورده‌هاي ماسه آهكي است كه در اثر واكنشهاي هيدروسيليكاتي بوجود مي‌آيد. آب آهك در دماي عادي با سيليس تركيب نمي‌شود. ولي در مخلوط آب آهك و ماسه، در دماي زياد و تحت فشار، آهك و سيليس در اثر واكنشهاي هيدروسيليكاتي با يكديگر تركيب مي‌شوند و سيليكاتهاي كلسيم را توليد مي‌كنند كه همانند بتن ،‌بسيار سخت و محكم است. از اين روش در تهيه آجر در مناطقي كه خاك رس ، كم و آهك و سيليس بوفور يافت مي‌شود استفاده مي‌كنند: آجرهاي ماسه آهكي . رنگ اين آجرهاي رسي ، خاكستري و روشن است . اين آجرها جنسي توپر و سنگين دارند. روش توليد اينگونه محصولات چنين است كه ۸۸ تا ۹۵ درصد ماسه سيليسي با ۵ تا ۱۲ درصد گرد آهك زنده (آهك نشكفته) در دستگاه مخلوط كن ريخته مي‌شود و با افزودن حدود ۷ تا ۸ درصد آب، اين آهك مي‌شكفد. مخلوط حاصل را در قالبهاي فلزي مي‌ريزند و در دستگاه پرس، تحت فشاري بيش از at150 قرار مي‌دهند. اين قطعات تحت فشار شكل مي‌گيرند . در مرحله بعد ، برخلاف آجر معمولي، اين خشتها را خشك نمي‌كنند. (زيرا بيش از ۷ الي ۸ درصد آب ندارد.) بلكه خشتها روي واگن چيده شده ، وارد دستگاه Auto Clave مي‌گردد. Auto Clave شبيه تونلي است بقطر ۲ الي ۳ متر و طول ۱۰ تا ۲۰ متر . خشتها مدت ۸ ساعت در دماي و فشار at10 قرار مي‌گيرند. اين قطعات ،‌پس از خروج از Auto Clave ،۳۵۰ مقاومت دارند. اين ميزان مقاومت به چند عامل بستگي دارد:

۱ـ نسبت مواد خام: اگر مقدار آهك افزايش يابد، تاحد مشخصي (حدود۲۰%) مقاومت آجر حاصل افزايش مي‌يابد. اما اگر مقدار آهك از آن حد معين تجاوز نمايد، جمع شدگي خشت زياد شده ، مقاومت كاهش مي‌يابد

2ـ كيفيت مخلوط شدن: آب اضافي در مخلوط نيز باعث چسبيدن مواد به قالبها و متلاشي شدن خشتها در Auto Clave مي‌گردد.

3ـ فشار قالب‌گيري : هر چه فشار پرس بيشتر شود ، مقاومت آجر توليد شده نيز بيشتر خواهد بود. اما اين واكنش حدي دارد كه اولاً هزينه بالا نرود و ثانياً دانه‌‌ها خرد نشود.

4ـ شرايط دستگاه Auto Clave : درمورد Auto Clave نيز هر چه فشار افزايش يابد ، مقاومت زياد مي‌شود . ولي اينجا نيز محدوده‌اي خاكم است. چرا كه در فشارهاي بالاي دستگاه، مقاومت قطعه حاصل ثابت مي‌ماند.

مقاومت آجرهاي ماسه‌ آهكي در برابر سايش كم است. به همين دليل استفاده از آن براي پوشش كفها و در محلهاي جريان دائمي آب توصيه نمي‌شود . اما بعلت نوع قالب‌گيري و دقت در آن ، از ظاهري مطلوب برخوردار بوده ، براي استفاده در نما بسيار زيبا است. جهت نصب اين آجرها به مقدار ملات كمتري نياز است .در ساختمانهاي عمومي مثل ادارات ـ كه مسأله زيبايي در درجه اول از اهميت مطرح نيست ـ مي‌توان از آنها بهره جست بدون آنكه نياز به پوشش رنگ و … داشته باشند. اين آجرها سفيدك نمي ‌زنند ضريب تغييرات آنها كمتر است. با توجه به كليه مطالب مطرح شده مي‌توان دريافت كه استفاده از اين نوع آجرها سبب اقتصادي‌تر شدن طرح مي‌گردد. همچنين استفاده از آنها سبب كم شدن فشار بر زمينهاي كشاورزي مناطقي مانند ورامين و … مي‌شود.

كاربرد ديگری از آهک

شفته آهكي

شفته آهكي از گذشته‌هاي دور در صنعت ساختمان جهت پي سازي بكار رفته است. در قديم جهت احداث بنا، ابتدا محل پيها را مي‌كندند. سپس خاك خارج شده را با آهك و لاشه سنگهاي بزرگ و آب مخلوط مي‌كردند و در پيها مي‌ريختند. (به اين عمل اصطلاحاًً شفته ريزي گويند.) شفته ريزي مقارن فصل پاييز انجام مي‌گرفت و تا پايان بهار بحال خود رها مي‌شد. پس از آن، روي آن پي ساختمان مي‌ساختند. علت اين فاصله زياد بين شفته‌ريزي و شروع ساختمان، سرعت اندك آهك در فرآيند شكفتن بود.

امروزه با پيدايش صنعت سيمان و تكتولوژي بتن، از شفته‌ ريزي كمتر استفاده مي‌شود. اما هنوز در مناطقي براي تثبيت زمين از شفته آهك استفاده مي‌كنند؛ مانند زيرسازي راه در زمينهاي لجنزار. بدليل همين كاربرد، نحوه صحيح شفته ريزي را شرح مي‌دهيم: آهك را در بشكه‌اي از آب حل كرده ، دوغ‌آب يكنواخت بدست مي‌آوريم . خاكي كه از پس خارج مي‌شود را با اين دوغ‌آب مخلوط مي‌كنيم و شفته‌ريزي مي‌كنيم . اينگونه مخلوط كردن ، محصولي يكنواخت مي‌دهد.

برخي خواص شفته آهكي

مقاومت بدست آمده از شفته آهكي در شرايط مرطوب ، حدود ۳۰ در ۲۸ روز است كه در مقايسه با سيمان ،كمتر است . اين عدد در ۲۷۰ روز به۶۵ و پس از سپري شدن ۳۰ سال به حدود ۸۰ تبديل مي‌شود. بهترين خاك جهت تهيه شفته آهكي ، خاك داراي شن است. اگر دانه‌بندي خاك ريز باشد ، شفته پس از يك يا دو روز ترك مي‌خورد . در اينصورت سطح شفته را با چكشي مخصوص بنام " تُخماب" كه از جنس چوب است مي‌كوبند و آنرا غلتك مي‌كنند تا تركها هم آيند.

شفته آهكي بر فلزات مانند سرب ، روي ، آهن و‌ آلومينيوم اثر كرده ، آنها را در خود حل مي‌كند. پس بايد توجه نمود كه هنگام شفته ريزي ، در داخل آهك ، ميلگرد و … قرار نگيرد.

يكي از دلايل تركيدگي لوله‌هاي آب ، آهك درون ملات است. آهك لوله‌هاي گالوانيزه را بتدريج سوراخ كرده ، مي‌تركاند. در نتيجه بايد لوله‌ها را از آهك درون ملات دور نگه داشت. از اينرو همواره سعي بر اين است كه حتي‌المقدور تأسيسات آبرساني و گاز رساني روكار باشد. در ساختمانهاي عمومي، لوله‌ها را از داخل كانالهاي سرويس عبور مي‌دهند. نكته مهم ديگري كه توجه به آن ضروري است آنست كه آهك به قير و گوني صدمه مي‌زند. البته هنوز بطور دقيق مشخص نيست كه اين صدمات بر قير وارد مي‌شود يا بر گوني . اما درهر صورت ، آهك در برابر اين پوشش عايق ، نقش تخريبي دارد. بدين جهت در جايي كه مي‌خواهند قير و گوني شود ، نبايد آهك وجود داشته باشد. در ساختمانها براي زيرزمين ، يك پي مي‌سازند. جهت جلوگيري از نفوذ رطوبت به داخل زيرزمين ، پي را قير و گوني مي‌كنند . با توجه به مسأله آهك موجود در ملات، روش صحيح كار چنين است:

دركنار ديوار پي ، يك رديف آجر ۱۰ سانتيمتري مي‌چينند. روي اين رديف آجر را قير وگوني مي‌كنند و بعد روي پوشش عايق ، يک رديف آجر ۲۰ سانتيمتری (دورديف آجر ۱۰ سانتيمتري مجاور هم) قرار مي‌ دهند . توجه شود كه ملات اين رديف آجرها حتماً بايد بدون آهک باشد.

آهک شکفته | آهک زنده| آهک مرده| آهک هیدراته

آهک شکفته همان آهک زنده CaO است که در اثر ترکیب شدن با آب تبدیل به آهک شکفته یا آهک مرده و یا آهک آب دیده می‌گردد. نام شیمیایی ترکیب آن کلسیم هیدروکسید است.

آهک زنده میل ترکیبی شدیدی با آب دارد.

کربنات کلسیم ترکیبی شیمیایی و سنتز با فرمول CaCO3 است از نظر شیمیایی دارای ترکیب هیدروکسید کلسیم بوده.که به ندرت به شکل آهک خالص در طبیعت یافت می گردد. آن سنگ بیشتر به شکل آهک رسی ،آهک ماسه ای و دولومیت یافت می گردد.ساختار آن از بلور های بی رنگ تشکیل شده است.

آهک هیدراته Slaked Lime از طریق ترکیب آهک زنده با آب به دست می آید

آهک شکفته دارای فرمول شیمیایی Ca(OH)2 بوده و به صورت پودری سفید رنگ و یک دست می باشد

به آهک هیدراته ،آهک شکفته نیز می گویند.آهک زنده در برابر هوا و رطوبت نا پایدار است .وجهت تهیه آهک زنده می بایست سنگ آهک را در کوره های افقی حرارت داد

آهک زنده میل ترکیبی شدیدی با فلزات دارد، از این‌رو با فلزات مصرف شده در ساختمان مانند لوله‌های آب و لوله‌های شوفاژ ترکیب شده و در آنها خوردگی ایجاد کرده و موجب پوسیدگی می‌شود. به همین علت رفته رفته از میزان مصرف آهک در ساختمان کاسته شده و با توسعه کارخانه‌های سیمان پزی در ایران و سراسر دنیا رفته رفته سیمان جای آهک را در صنعت ساختمان سازی گرفته به طوری که امروزه در کمتر ساختمانی از آهک به عنوان ملات استفاده می‌شود.

شدت حرارت آزاد شده به قدری است که مقداری از آب مصرفی را تبخیر می‌کند و مقداری از سنگ آهک را که کاملا پخته نشده باشد تبدیل به آهک زنده می‌نماید.

سنگ آهک خالص در دمای 1000 درجه سانتیگراد وسنگ آهک رسی و دولومیتی در دمای حدود 1300 درجه سانتیگراد کلسینه می گردد .کلسینه شدن یعنی در اثر حرارت کوره ناخالصی های ماده از آن جدا شود.کربنات کلسیم در اثر حرارت با از دست دادن Co2 به آهک تبدیل می گردد

برخی از مصارف آهک هیدراته

- صنایع نفت و گاز و پترو شیمی

- صنایع ساختمان

- استخراج مواد معدنی

- صنایع شیمیایی

تصفیه آب : آهک مرده قادر به جذب ذرات معلق در آب می باشد به همین دلیل از آن برای ته نشین نمودن این ذرات در تصفیه آب استفاده می شود.

• تولید کاغذ : سالیانه میلیون ها تن آهک شکفته در تولید خمیر کاغذ مورد استفاده قرار می گیرد تا خاصیت سوزانندگی سود کاستیک استفاده شده در ترکیب کاغذ را خنثی سازی نماید.

• صنایع نفت و گاز و پترو شیمی وصنایع شیمیایی و صنایع معدنی

• در گاوداری ها و مرغداری ها از این ماده به منظور ضدعفونی و میکروب کشی محیط دامداری استفاده می گردد

• از اهک هیدراته به صورت گسترده ای در صنعت تصفیه آب و فاضلاب استفاده می شود. اهک قادر است تا ذرات ریز معلق در آب را به صورت لخته دراورده و ته نشین نماید. همچنین امکان تنظیم pH آب های اسیدی را نیز دارد

در مرحله بعد آهک مذاب از طریق دریچه های زیر کوره به دستگاه هیدراسیون منتقل شده و با دمیدن بخار آب در دمای بسیار بالا, آهک هیدراته شده و اصطلاحا آهک مرده به دست می آید که به صورت پودری سفید رنگ است.